జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ భారతదేశ చరిత్రలో ఒక మహోన్నత వ్యక్తి, స్వాతంత్య్రానంతరం దేశాన్ని మొదటి ప్రధానమంత్రిగా తీర్చిదిద్దడంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. నెహ్రూ దూరదృష్టి గల నాయకుడు, నైపుణ్యం కలిగిన రాజనీతిజ్ఞుడు మరియు ఆధునిక భారతదేశపు ముఖ్య వాస్తుశిల్పులలో ఒకరు. ఈ పోస్ట్‌లో, నెహ్రూ జీవితం, భారత స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ఆయన పాత్ర, ప్రధానమంత్రిగా ఆయన పదవీకాలం మరియు దేశంపై ఆయన చూపిన శాశ్వత ప్రభావం గురించి లోతుగా పరిశీలిస్తాము.
ప్రారంభ జీవితం మరియు విద్య
జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ నవంబర్ 14, 1889న అలహాబాద్‌లో సంపన్న కాశ్మీరీ బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో జన్మించారు. అతని తండ్రి మోతీలాల్ నెహ్రూ ప్రఖ్యాత న్యాయవాది మరియు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌లో ప్రముఖ వ్యక్తి. నెహ్రూకు విశేషమైన పెంపకం ఉంది మరియు 16 సంవత్సరాల వయస్సు వరకు ఇంటి వద్ద ప్రైవేట్ ట్యూటర్‌ల ద్వారా విద్యను అభ్యసించారు.
1905లో ఇంగ్లండ్‌లోని హారో అనే ప్రతిష్టాత్మక పాఠశాలకు రెండేళ్లపాటు వెళ్లాడు. అతను కేంబ్రిడ్జ్‌లోని ట్రినిటీ కాలేజీలో చేరాడు, అక్కడ అతను సహజ శాస్త్రంలో ఆనర్స్ డిగ్రీని పొందాడు. కేంబ్రిడ్జ్ తర్వాత, నెహ్రూ లండన్‌లోని ఇన్నర్ టెంపుల్‌లో న్యాయశాస్త్రం అభ్యసించారు మరియు బార్‌కు పిలిచారు.
నెహ్రూ ఇంగ్లండ్‌లో గడిపిన ఏడేళ్లు అతనిపై తీవ్ర ప్రభావం చూపాయి. అతను తరువాత ఇలా వ్రాశాడు, “నేను తూర్పు మరియు పడమరల క్వీర్ మిశ్రమంగా మారాను, ప్రతిచోటా, ఇంట్లో ఎక్కడా లేదు.” ఈ సాంస్కృతిక ద్వంద్వత్వం రాబోయే సంవత్సరాల్లో నెహ్రూ యొక్క ప్రపంచ దృష్టికోణాన్ని మరియు రాజకీయాలను రూపొందిస్తుంది.
రాజకీయాల్లోకి ప్రవేశం
1912లో భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చిన తరువాత, నెహ్రూ మొదట్లో న్యాయపరమైన అభ్యాసాన్ని స్థాపించడానికి ప్రయత్నించారు. అయినప్పటికీ, అతను పెరుగుతున్న భారత జాతీయవాద ఉద్యమం వైపు ఎక్కువగా ఆకర్షించబడ్డాడు. 1919లో, అతను బ్రిటిష్ పాలన నుండి భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాడుతున్న ప్రముఖ సంస్థ అయిన ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్‌లో చేరాడు.
నెహ్రూ కాంగ్రెస్‌కు నాయకత్వం వహించి, బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకంగా సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించిన మహాత్మా గాంధీచే తీవ్రంగా ప్రభావితమయ్యారు. నెహ్రూ గాంధీకి అంకితమైన అనుచరుడు అయ్యాడు, అయితే మరింత రాడికల్ సోషలిస్టు ఆలోచనలకు కూడా తెరతీశాడు.
భారతదేశ స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో పాత్ర
1920లు మరియు 30వ దశకంలో, నెహ్రూ గాంధీతో పాటు భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో అత్యంత ప్రముఖ నాయకులలో ఒకరిగా ఎదిగారు. తన రాజకీయ కార్యకలాపాలకు బ్రిటీష్ వారు అనేకసార్లు జైలుకెళ్లారు.
స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో నెహ్రూ పాత్ర నుండి కొన్ని కీలక ఘట్టాలు:
- 1929లో నెహ్రూ కాంగ్రెస్ పార్టీకి అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. ఆ సంవత్సరం చారిత్రాత్మక లాహోర్ సెషన్‌లో, నెహ్రూ భారత స్వాతంత్ర్య పతాకాన్ని ఎగురవేశారు మరియు కాంగ్రెస్ పూర్ణ స్వరాజ్ (పూర్తి స్వాతంత్ర్యం) తన లక్ష్యంగా స్వీకరించింది.
- బ్రిటీష్ ఉప్పు పన్నుకు వ్యతిరేకంగా 1930లో గాంధీ ప్రారంభించిన శాసనోల్లంఘన ఉద్యమానికి నేతృత్వం వహించిన వారిలో నెహ్రూ ఒకరు. అతను అరెస్టయ్యాడు మరియు 1930 లలో చాలా కాలం జైలులో ఉన్నాడు.
- 1942లో, “క్విట్ ఇండియా” కోసం బ్రిటీష్ వారికి గాంధీ ఇచ్చిన పిలుపుకు నెహ్రూ మద్దతు ఇచ్చారు మరియు మరోసారి జైలు పాలయ్యారు, ఈసారి దాదాపు మూడు సంవత్సరాలు.
- రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తర్వాత బ్రిటిష్ వారు అధికార బదిలీ ప్రక్రియను ప్రారంభించినప్పుడు, నెహ్రూ చర్చలలో కీలక పాత్ర పోషించారు. దేశం యొక్క విషాద విభజన ఉన్నప్పటికీ, అధికారాన్ని సజావుగా మార్చడానికి గాంధీ మరియు ఇతర నాయకులతో సన్నిహితంగా పనిచేశాడు.
ఆగష్టు 15, 1947న, భారతదేశం కష్టపడి సాధించుకున్న స్వాతంత్య్రాన్ని జరుపుకుంటున్న సందర్భంగా, నెహ్రూ దేశానికి మొదటి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు. తన ప్రసిద్ధ “ట్రిస్ట్ విత్ డెస్టినీ” ప్రసంగంలో, నెహ్రూ ఆ క్షణంలో ఎగురుతున్న భావోద్వేగాలను సంగ్రహించారు:
చాలా సంవత్సరాల క్రితం, మేము విధి కోసం ప్రయత్నించాము మరియు ఇప్పుడు మేము మా ప్రతిజ్ఞను పూర్తిగా లేదా పూర్తి స్థాయిలో కాకుండా, చాలా గణనీయంగా రీడీమ్ చేసుకునే సమయం వస్తుంది. అర్ధరాత్రి సమయంలో, ప్రపంచం నిద్రపోతున్నప్పుడు, భారతదేశం జీవితం మరియు స్వేచ్ఛపై మేల్కొంటుంది.
నెహ్రూ ప్రధానమంత్రి
నెహ్రూ 1947 నుండి 1964లో మరణించే వరకు 17 సంవత్సరాల పాటు భారతదేశ ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు. వలసవాదం మరియు విభజనతో నాశనమైన కొత్త దేశాన్ని నిర్మించడంలో అతను అపారమైన సవాళ్లను ఎదుర్కొన్నాడు. నెహ్రూ హయాంలో కొన్ని ముఖ్య అంశాలు:
నేషన్ బిల్డింగ్
రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించడంలో, కీలక సంస్థలను స్థాపించడంలో మరియు స్వేచ్ఛగా మరియు నిష్పక్షపాతంగా ఎన్నికలను నిర్వహించడం ద్వారా నెహ్రూ భారత ప్రజాస్వామ్యానికి పునాదులు వేశారు.
అతను భారతదేశం కోసం లౌకిక మరియు బహుత్వ దృష్టిని ప్రోత్సహించాడు, ఇక్కడ అన్ని మతాలు సమానంగా పరిగణించబడతాయి. భారతదేశ వైవిధ్యం మరియు మతపరమైన విభజన యొక్క గాయం కారణంగా ఇది చాలా కీలకమైనది.
ప్రగతిశీల భారతదేశాన్ని నిర్మించడంలో సైన్స్, టెక్నాలజీ మరియు ఆధునిక విద్య యొక్క ప్రాముఖ్యతను నెహ్రూ నొక్కిచెప్పారు. అతను IITల వంటి ఉన్నత విద్యా మరియు పరిశోధనా సంస్థలను స్థాపించాడు.
ఆర్థిక విధానం
నెహ్రూ ప్రభుత్వ రంగానికి, ప్రత్యేకించి భారీ పరిశ్రమలు మరియు మౌలిక సదుపాయాలలో ప్రముఖ పాత్రతో మిశ్రమ ఆర్థిక విధానాన్ని అవలంబించారు. ఇది సమానమైన అభివృద్ధిని నిర్ధారించడానికి ఉద్దేశించబడింది.
నీటిపారుదల మరియు విద్యుత్ ఉత్పత్తి కోసం భాక్రా నంగల్ డ్యామ్ వంటి మెగా ప్రాజెక్టులను ఆయన ప్రారంభించారు. అయినప్పటికీ, వ్యవసాయ మరియు భూ సంస్కరణలు ఒక సవాలుగా మిగిలిపోయాయి.
నెహ్రూ కాలంలో ఆర్థిక వృద్ధి నిరాడంబరంగా ఉంది మరియు దానిని “హిందూ వృద్ధి రేటు” అని ఎగతాళిగా పిలిచేవారు. పేదరికం మరియు అసమానతలు విస్తృతంగా ఉన్నాయి.
విదేశీ విధానం
నెహ్రూ అలీనోద్యమానికి బలమైన ప్రతిపాదకుడు, ప్రచ్ఛన్న యుద్ధ సమయంలో భారతదేశాన్ని US లేదా సోవియట్ కూటమితో జతకట్టడానికి నిరాకరించారు. ఈ నాన్‌లైన్‌మెంట్ విధానం దశాబ్దాలుగా భారతదేశ విదేశీ సంబంధాలకు మార్గనిర్దేశం చేసింది.
అతను US మరియు USSR రెండింటితో స్నేహపూర్వక సంబంధాలను ఏర్పరచుకున్నాడు మరియు ప్రపంచ వేదికపై డీకోలనైజేషన్ మరియు నిరాయుధీకరణకు ప్రముఖ స్వరం.
అయితే, భారతదేశం యొక్క అత్యంత ముఖ్యమైన పొరుగు దేశాలైన పాకిస్తాన్ మరియు చైనాతో వ్యవహరించడంలో నెహ్రూ యొక్క రికార్డు మిశ్రమంగా ఉంది. అతని కనుసన్నల్లోనే భారత్ రెండు దేశాలతో యుద్ధాలు చేసింది.
సవాళ్లు మరియు వివాదాలు
నెహ్రూ యొక్క మొత్తం వారసత్వం ఆకట్టుకునేలా ఉన్నప్పటికీ, అతని రికార్డు మచ్చలు లేకుండా లేదు:
- కాశ్మీర్‌పై పాకిస్తాన్‌తో వివాదాన్ని పరిష్కరించడంలో నెహ్రూ విఫలమయ్యారు, ఇది నేటికీ కొనసాగుతున్న ప్రతిష్టంభనకు దారితీసింది. అతను కాశ్మీర్ సమస్యను ఐక్యరాజ్యసమితికి తీసుకెళ్లాడు, ఈ చర్య ఇప్పటికీ చర్చనీయాంశమైంది.
- ప్రైవేట్ ఎంటర్‌ప్రైజ్ మరియు పోటీని అణిచివేసిన నెహ్రూవియన్ సోషలిజం యొక్క “లైసెన్స్-పర్మిట్ రాజ్” ద్వారా భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ సంకెళ్ళు వేయబడింది. పేదరికం అలాగే ఉండిపోయింది.
- చైనాతో సరిహద్దు వివాదాన్ని నెహ్రూ నిర్వహించారని విమర్శించారు. 1962 చైనాతో జరిగిన యుద్ధంలో భారతదేశం అవమానకరమైన ఓటమి నెహ్రూకు అతని చివరి సంవత్సరాల్లో దెబ్బ.
- నెహ్రూ తన కుమార్తె ఇందిరను తన వారసుడిగా తీర్చిదిద్దడం ద్వారా రాజవంశ సంస్కృతిని ప్రోత్సహించారు. ఇది భారత రాజకీయాల్లో నెహ్రూ-గాంధీ కుటుంబ ఆధిపత్యానికి నాంది పలికింది.
నెహ్రూ వారసత్వం
ఈ లోపాలు కొన్ని ఉన్నప్పటికీ, భారతదేశ చరిత్రలో నెహ్రూ యొక్క మొత్తం స్థానం ఖచ్చితంగా ఉంది. అతని ముఖ్య వారసత్వాలలో కొన్ని:
ప్రజాస్వామ్య సంస్థలు
అపారమైన సవాళ్లను ఎదుర్కొంటూ భారతదేశంలో స్థిరమైన ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థను నెలకొల్పడమే నెహ్రూ సాధించిన గొప్ప విజయం. సార్వత్రిక వయోజన ఫ్రాంచైజీ నుండి స్వతంత్ర న్యాయవ్యవస్థ వరకు సైన్యంపై పౌర నియంత్రణ వరకు, నెహ్రూ భారతదేశ ప్రజాస్వామ్యానికి పునాదులు వేశారు.
భారతదేశం యొక్క ఆలోచన
లౌకిక, బహుత్వ భారతదేశం గురించి నెహ్రూ దృష్టి, దాని వైవిధ్యాన్ని జరుపుకునే గణతంత్ర రాజ్యానికి ప్రధాన ఆదర్శంగా మారింది. ఆధునిక భారతదేశం ఇప్పటికీ మతపరమైన ధ్రువణత మరియు సెక్టారియానిజంతో పోరాడుతున్నప్పటికీ, నెహ్రూ యొక్క ఆదర్శాలు పోరాడటానికి బంగారు ప్రమాణంగా ఉన్నాయి.
సైన్స్ మరియు విద్య
భారతదేశ అభివృద్ధికి సైన్స్ మరియు టెక్నాలజీని ఉపయోగించాలని నెహ్రూ ఉద్వేగభరితమైన న్యాయవాది. AIIMS, IITలు, CSIR ల్యాబ్‌లు మరియు అంతరిక్షం మరియు అణు కార్యక్రమాలు వంటి సంస్థలు నెహ్రూ దృష్టికి మూలంగా ఉన్నాయి. నాణ్యమైన ఉన్నత విద్యను కూడా ఆయన నొక్కి చెప్పారు.
విదేశీ విధానం
అలీనత్వం అనేది నేడు ఆచరణాత్మకమైన ఎంపిక కానప్పటికీ, భారతదేశానికి స్వతంత్ర విదేశాంగ విధానాన్ని మరియు వలసవాద అనంతర ప్రపంచంలో నాయకత్వ పాత్రను అందించినందుకు నెహ్రూకు గౌరవం ఉంది. ప్రపంచ వ్యవహారాలలో దాని బరువు కంటే ఎక్కువ పంచ్ చేసే నైతిక శక్తిగా భారతదేశం యొక్క ప్రకాశం నెహ్రూ వారసత్వంలో భాగం.
వ్యక్తిగత చరిష్మా
నెహ్రూ వ్యక్తిగత శైలి మరియు తేజస్సు పురాణగాథ. తన ట్రేడ్‌మార్క్ జాకెట్‌కు పేరుగాంచిన నెహ్రూ, ఒడిలో పైకి లేచి, ఉత్తేజపరిచే వక్తృత్వానికి ప్రసిద్ధి చెందారు, నెహ్రూ భారతీయులు మరియు అంతర్జాతీయ ప్రేక్షకుల ఊహలను ఒకే విధంగా ఆకర్షించారు. అతను ఫలవంతమైన రచయిత మరియు అతని ది డిస్కవరీ ఆఫ్ ఇండియా మరియు గ్లింప్సెస్ ఆఫ్ వరల్డ్ హిస్టరీ వంటి పుస్తకాలు ఇప్పటికీ విస్తృతంగా చదవబడుతున్నాయి.
ముగింపు
భారతదేశంపై చెరగని ముద్ర వేసిన మహోన్నత వ్యక్తి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ. అతని అన్ని లోపాల కోసం, అతను ఒక విద్వాంసుడు, ఆదర్శవాది మరియు దూరదృష్టి గలవాడు, అతను భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన మొదటి సంవత్సరాలలో గొప్ప గౌరవం మరియు సహనంతో నడిపించాడు. భారతదేశం యొక్క శాశ్వత ప్రజాస్వామ్య సంస్థలు, లౌకిక ఆదర్శాలు మరియు ప్రపంచ స్థాయి నెహ్రూ నాయకత్వానికి చాలా రుణపడి ఉన్నాయి. 21వ శతాబ్దంలో భారతదేశం కొత్త సవాళ్లతో సతమతమవుతున్నందున, నెహ్రూ వారసత్వం దేశానికి మార్గనిర్దేశం చేయడానికి ఒక లోడెస్టార్‌గా గతంలో కంటే చాలా సందర్భోచితమైనది.
